Bij Tony’s Chocolonely draait alles om die ene missie: een eerlijke en slaafvrije chocolade-industrie. Laten zien dat het kan. Maar zelfs Tony’s heeft nog een weg te gaan. ‘Als we een risicoloze keten hadden gewild, waren we met één of twee plantages in Zuid-Amerika in zee gegaan. We zitten bewust daar waar de problemen zijn.’
In de cacaogebieden van Ghana en Ivoorkust, de grootste leveranciers wereldwijd, werkt ongeveer 45 procent van de kinderen illegaal, bleek dit jaar uit een Amerikaans rapport. Dat komt neer op zo’n 1,56 miljoen kinderen, meestal zijn het gezinsleden van de cacaoboer, die vele uren ploeteren op de plantages en gevaarlijk werk doen.
Daarnaast werken volgens een studie gefinancierd door Chocolonely Foundation zo’n 30.000 kinderen én volwassenen gedwongen in de cacao-industrie.
Dat is waarschijnlijk nog een onderschatting. In een aantal gebieden konden ze geen onderzoek doen.
Toen Tony’s Chocolonely in 2012 besloot juist in die landen een traceerbare keten te startten, lachte iedereen hen uit. ‘Dat kán niet, zeiden ze. In Ghana en Ivoorkust wordt cacao verkocht in één grote bulk, traceerbaarheid bestaat daar niet’, zegt Paul Schoenmakers, hoofd van Tony’s impactteam.
Tony’s deed het toch. Het bedrijf negeerde de bulk en ging directe samenwerkingen aan met boerencoöperaties. ‘Nu zie je in de duurzaamheidsambities van bijna alle cacaobedrijven dat ze naar traceerbaarheid willen.’
Beeld: Tony’s Chocolonely.
Machtsbalans omdraaien
Ruim 8.400 boeren leveren inmiddels aan Tony’s, via drie partnercoöperaties in Ghana en vier in Ivoorkust. Na een eerste proefjaar gaat Tony’s met zo’n coöperatie een samenwerking van ten minste vijf jaar aan, vertelt Schoenmakers. Dat is een eenzijdige verbinding, de coöperatie mag er elk moment uitstappen. ‘Zo draaien we de machtsbalans om.’
Dat helpt om het vertrouwen te winnen, stelt hij. ‘Boeren zijn vaak al ooit teleurgesteld, doordat ze zich bij een programma aansloten dat toch niet doorging of halverwege stopte.’ Gaat een coöperatie met hen in zee, dan betaalt Tony’s een extra premie bovenop de gangbare fairtraide-premie en investeert in productiviteitsprogramma’s en professionalisering van de coöperaties.
Toch zit ook in hun keten nog armoede en kinderarbeid. Schoenmakers: ‘Armoede is een veelkoppig monster, je hebt een lange adem nodig om dat te bestrijden.’ Ze hadden een simpelere weg kunnen bewandelen, in een land met minder misstanden. ‘Als we een risicoloze keten hadden gewild, waren we met één of twee plantages in Zuid-Amerika in zee gegaan.’
We zitten bewust in de landen waar grote cacaobedrijven ook zitten, we willen problemen naar ons toe halen om ze op te lossen.
Samen met de partnercoöperaties zette Tony’s een systeem op om kinderarbeid onder hun leveranciers op te sporen. Schoenmakers: ‘Je moet daarvoor diepgaande interviews doen. Boeren weten dat het niet mag, dus als je simpelweg vraagt ‘is hier kinderarbeid?’ zeggen ze allemaal nee.’
Afgelopen jaar spoorde Tony’s 387 gevallen van illegale kinderarbeid op en wist het bedrijf er 221 op te lossen. Hoe? Daarvoor gaan de lokale partners in gesprek met ouders en leraren. In Ivoorkust speelt bijvoorbeeld mee dat veel kinderen geen geboortecertificaat hebben. ‘Zonder certificaat krijgen ze geen diploma, dus laten ouders hen vaak niet naar school gaan. Wij hebben een project opgezet om te zorgen dat ruim 3500 kinderen alsnog hun geboortecertificaat kregen.’
Open keten
‘Wij zijn een impactbedrijf dat chocolade maakt, niet andersom’, zegt Schoenmakers. Dat betekent ook dat ze hun kennis en kunde met alle liefde met anderen in de sector delen, bijvoorbeeld via het online platform Tony’s Open Chain. Albert Heijn en Aldi stapten er al in, in januari volgt een derde partij.
Ondertussen vonden verschillende partijen in de Nederlandse cacaosector elkaar afgelopen jaar in het Dutch Initiative on Sustainable Cocoa, een samenwerking om komende jaren de leefomstandigheden voor cacaoboeren te verbeteren.
Tony’s Chocolonely, één van de ondertekenaars, stond in de beginfase wat sceptisch ertegenover. Schoenmakers: ‘We waren bang dat de doelen te klein en vaag bleven. Uiteindelijk kwamen er goede normen op papier over kinderarbeid, ontbossing en een leefbaar inkomen, die gelden voor alle cacao die in Nederland wordt verwerkt.’
Schoenmakers hoopt dat alle ondertekenaars nu écht actie ondernemen, en dat er uiteindelijk ook wetgeving komt die bedrijven verantwoordelijk houdt voor misstanden in hun keten.
De tijd van praten, dingen uitzoeken en zeggen dat het ingewikkeld is, is echt voorbij. Het is nu tijd om iets te gaan doen.
