Steeds minder chemie, in de uienteelt van deze broers

Als het mooi weer is, hebben Henk en Ruud Mantingh het altijd druk. De twee broers hebben een akkerbouwbedrijf met een loonwerktak in Valthermond, en daarnaast werkt Henk ook nog in de agrologistiek bij Cosun Beet Company. De verhouding van hun bedrijf is ongeveer 50/50 akkerbouw/loonwerk, al bekent Henk tijdens ons gesprek dat het loonwerk meestal wel voorrang krijgt. “Ik zou liegen als ik zei dat we de beste akkerbouwers zijn”, zegt hij onderweg in de auto naar een uienperceel in de buurt. “Je werkt altijd op basis van het weer. En zoals nu, dan hebben we een laat voorjaar – als het weer dan weer goed is, moet alles tegelijk gebeuren. Dan zijn we zelf als laatste aan de beurt.”  Het meebewegen met de seizoenen is een soort onzekerheid die hoort bij het vak, vindt Henk. “Maar ook al ben je zelf een weekje later, eigenlijk komt het altijd wel goed.”

Steeds preciezer en specialistischer

We zijn onderweg naar een perceel uien waar Ruud, de broer van Henk, met een spotsprayer te werk gaat om het onkruid in bedwang te houden. De werkzaamheden van de gebroeders Mantingh zijn met name gespecialiseerd op dit soort precisiebespuitingen. De vader van hun opa begon het familiebedrijf, oorspronkelijk met name voor rooi- en maaidorswerkzaamheden. “Maar tegenwoordig heeft eigenlijk iedereen zijn eigen combine of rooier”, laat Henk weten. Hun expertise spitste zich langzaam toe naar oplossingen voor de aardappelopslag. Wanneer er na het telen van aardappelen een ander gewas op een perceel staat, bijvoorbeeld suikerbieten, kunnen er restjes van de aardappelplant gaan groeien – die zitten het oogstgewas dan in de weg, en dus moeten ze worden verdelgd. In eerste instantie gebeurde dat met een kappenspuit, die het middel alleen op de grond, onder kappen precies tussen de bietenrij spoot. “De gedachte is dat je dan alleen raakt wat er níét moet staan. De biet blijft beschermd”, vertelt Henk.

“En vanuit die filosofie hebben we ook de stap gemaakt om deze spotsprayer aan te schaffen. Er is best wel een markt voor die aardappelopslag werkzaamheden. Als dat met minder middelen kan, dan vinden we die stap belangrijk.”
– Henk Mantingh

Inmiddels vordert de techniek verder dan dat. Om te zien hoe de spotsprayer in de praktijk werkt, stappen we in de cabine van de trekker van Ruud. Henks broer is bezig met het beheersen van kamille – een berucht onkruid in de uien. De spotsprayer heeft een ingebouwde camera die door een slim algoritme ‘leert’ hoe het oogstgewas eruit moet zien. Alle planten die het uiterlijk profiel niet passen, krijgen – automatisch, en razendsnel – een beetje middel toegediend. De spuitmachine kijkt naar honderden foto’s en ziet zo waar het moet spuiten, en waar niet. “Kijk, zie je die rode vlekjes?”, zegt Ruud, wijzend op de tablet die in de trekker hangt. “Hij is nu op uien ingesteld, en hier vindt hij dus een plantje dat er niet thuis hoort. Als je voorzichtiger wilt spuiten kun je ook een foutmarge instellen, dan houdt hij een paar centimeter vrij om de plant heen. En het idee is dat hij elk gewas kan leren herkennen.”

Het uienperceel waar we rijden lijkt net zo complex als de akkerbouw zelf: er zijn plekken met veel en weinig vocht, stukken met hoog staande uien en slechts kleine sprietjes, met bossen kamille of waar juist geen onkruid te bekennen is. Door de precisie van het systeem wordt de dosering automatisch aangepast op basis van wat de spotsprayer herkent. Het is niet langer zo dat het hele perceel dezelfde behandeling krijgt. Dat kan leiden tot een reductie van wel 80-90%, zeggen de broers. Het is belangrijk voor Ruud om zulke cijfers in acht te houden, want zijn machine is niet goedkoop, geeft hij toe. “Het voordeel is ook dat je  relatief snel kunt rijden: zo’n 6,5 km per uur, met een werkbreedte van 6 meter.”

Beperkingen en resistenties

Maar reducties zijn niet alleen belangrijk voor de portemonnee van de broers. De beoordeling en herbeoordeling van toegestane gewasbeschermingsmiddelen heeft een direct verband met de hoeveelheid middelen die in het milieu wordt aangetroffen. Hoe groter de reductie, hoe kleiner dat risico wordt. “Je ziet dat sommige chemische middelen erg onder druk staan”, vertelt Henk. “Dat is een uitdaging, want het liefst hou je een variabel middelenpakket. Stel dat je maar één actieve stof hebt, dan krijg je weer te maken met resistentieontwikkeling.” Wat hem betreft is het zaak om verstandig om te gaan met de middelen die ze wél nog gebruiken. “En dan is zo’n spotsprayer een mooie oplossing. Bovendien heb je er praktisch geen drift mee, en dus nauwelijks verspreiding naar oppervlaktewater of naar het buurperceel.”

“Misschien dat we in de toekomst naar een situatie gaan waarin opnieuw een gewasbeschermingsmiddel wordt toegelaten, maar alleen onder voorwaarde dat je zo’n machine gebruikt”, stelt Henk zich voor.

Als eigenaren van een loonwerkbedrijf bewegen de broers continu mee met wat de sector nodig heeft. Het onderstreept het idee dat toekomstbestendigheid in de akkerbouw een gezamenlijke opdracht is. Dat zagen zij al in de tijd van hun opa, toen nog niet iedereen zelf veel machines in huis had. “Maar het optimum is qua grootte van machines wel een beetje bereikt”, vindt Henk. “Dat betekent dat je meer innovaties krijgt op het gebied van bijvoorbeeld digitalisering en specialistische toepassingen.” En voor de broers is dat continu een balans vinden tussen innovatie en ondernemerschap. “Ik hoop dat deze techniek, met deze reducties, gewoon een vliegwiel is voor de toekomst. Dat dit gangbaarder wordt”, zegt Ruud in de cabine van zijn trekker. Tot die tijd doen de broers er hun voordeel mee, en mikken nog altijd op flinke besparingen.