Alleen al La Place blijft wekelijks met 40.000 kilo sinaasappelschillen zitten. Massa’s verse sapjes worden er dagelijks geperst – en een gigantische berg sinaasappelschillen blijft over. Die schillen belanden nu nog vaak op de vuilnisbelt, maar volgens het jonge bedrijf PeelPioneers zijn er talloze nuttige ingrediënten uit te halen. Etherische sinaasappelolie bijvoorbeeld. Te gebruiken in cake of frisdrank, maar ook in zeep of schoonmaakmiddelen.
Vroeger had je de schillenboer, die met paard en wagen langs de deuren ging om groenteafval en broodkorsten op te halen. De buit verkocht hij aan boerderijen als veevoer, waarmee het een mooi systeem tegen voedselverspilling was. Maar met de komst van afvalscheiding en een verbod op het voeren van thuisafval aan vee verdween de schillenboer. Maar nu zijn er de PeelPioneers, die het beroep in een modern jasje staken. De ‘duurzame schillenboer van de 21e eeuw’, zoals het bedrijf zichzelf noemt, verzamelt sinds november 2018 de bergen sinaasappelschillen die in supermarkten en horecabedrijven overblijven na het persen van verse sapjes. Een flink deel komt ook nu weer terecht op het bordje van de koe, maar er wordt in de fabriek in Son en Breugel ook etherische olie uit de schil gewonnen. En er valt nog veel meer uit te halen, denken deze moderne schillenboeren. We praten erover met Sytze van Stempvoort, een van de drie oprichters. Hij is ook de CEO, maar prefereert de titel ‘chef schillenboer’.
Overal persautomaten
Sytzes interesse voor de citrusschil werd ruim drie jaar geleden gewekt, toen hij als scheikundestudent voor zijn afstudeerproject aan de Universiteit van York belandde. Daar werkte hij mee aan onderzoek naar manieren om citrusschillen nuttiger te gebruiken. ‘Terug in Nederland zag ik ineens overal persautomaten’, vertelt hij. ‘Je hoefde maar een supermarkt, de bakker om de hoek of La Place binnen te lopen.’ Het werd hem duidelijk dat we niet alleen ontzettend veel sinaasappelsap persen, maar ook gigantische bergen schillen produceren. Puur uit nieuwsgierigheid ging hij in gesprek met bedrijven die persautomaten hadden staan. Sytze ontdekte dat alleen al La Place 40.000 kilo sinaasappelschillen per week liet ophalen en dat die berg linea recta de verbrandingsovens inging – ook al zijn de schillen biologisch afbreekbaar.
‘Ik wist dat toen ook nog niet, maar sinaasappelschillen composteren heel langzaam. En uit de industriële composthoop verwijderen ze alles wat na 27 dagen nog niet is gecomposteerd.’ In theorie zou je citrusafval via fermentatie nog kunnen omzetten in gas, ware het niet dat gas met sinaasappelgeur niet erg populair is. Die geur eruit krijgen is zo’n kostbaar proces dat het de moeite niet loont. ‘Dan blijft eigenlijk alleen verbranding over’, zegt Sytze. ‘Los van het feit dat dat niet duurzaam is, omdat je er CO2 mee uitstoot, is het ook heel erg zonde. Er zitten allerlei grondstoffen in de schillen die dan niets meer waard zijn.’ Met elk beetje nieuwe informatie dat hem ter ore kwam, groeide het zaadje van zijn ondernemingsplan. Toen hij zijn compagnons Lindy Hensen en Bas van Wieringen leerde kennen – die meer levensjaren en ervaring met het runnen van een bedrijf met zich meebrachten – besloten ze gedrieën het idee verder uit te werken.
Krentenbollen
Dat was zo’n drie jaar geleden. Inmiddels gaan er dagelijks 30.000 kilo sinaasappelschillen door de machines van de PeelPioneers-fabriek in Son en Breugel. De schillen komen binnen via afvalinzamelbedrijf Renewi, die ze met vrachtwagens door het hele land ophaalt bij klanten als Jumbo, La Place, Dirk en cateringbedrijven. Medewerkers inspecteren de schillen bij binnenkomst op kwaliteit, waarna ze met 5000 kilo per uur door de machines gaan voor een wasbeurt en verwerking. Aan het eind van het proces rollen er twee producten uit: etherische sinaasappelolie en pulp. ‘Die olie halen we uit de buitenkant van de schil via een mechanisch extractieproces, totdat we olie overhouden met een zuiverheid van 99,5 procent’, vertelt Sytze. ‘Er zit nog maar een heel klein beetje water bij.’ De etherische olie, een natuurlijke geur- en smaakstof, verkoopt PeelPioneers in grote litervaten aan klanten binnen en buiten de voedingsindustrie. ‘Qua non-food hebben we een goede samenwerking met een bedrijf dat schoonmaakmiddelen maakt. Het ruikt lekker en ontvet heel sterk.’ In de voedselindustrie gaat de olie in talloze producten, van frisdrank en chocolade tot zuivel en krentenbollen. Krentenbollen met een sinaasappeltintje? ‘Het is bij veel krentenbollen een belangrijk ingrediënt’, legt de chef schillenboer uit. ‘Zeker bij de duurdere soorten. Dat is waar ze dat gelige deegkleurtje van krijgen. Als je het weet, proef je ook een lichte toon van citrus.’
Waterbinding
Toch is de etherische olie maar een procent van de massa uit de sinaasappelschillen. De rest wordt vermalen tot pulp en verwerkt tot diervoeder – net als in de tijd van de ouderwetse schillenboer. ‘Vooral klanten in de melkveehouderij nemen het af als gezonde bijvoeding voor hun vee.’ Maar dat is niet het einddoel, zegt de PeelPioneers-CEO er nadrukkelijk bij. Veevoer is al een betere bestemming dan de verbrandingsoven, maar liever haalt het bedrijf nog meer stoffen uit de citrusschillen. Ze zitten volgens Sytze bomvol bruikbare ingrediënten; de truc is om ze er zo efficiënt mogelijk uit te halen. ‘In januari van dit jaar hebben we daarom een Research & Development-team van vier man sterk opgetuigd. Dat klinkt misschien niet als veel, maar op een bedrijf van 12 man is dat een substantieel aandeel.’ Dat R&D-team is continu bezig met uitpluizen wat er allemaal in die schillen zit, waar dat nuttig voor is en hoe ze het eruit kunnen halen. ‘Waar we bijvoorbeeld naar kijken, zijn natuurlijke vezels. Die hebben talloze eigenschappen, maar de eigenschap die vooral interessant is voor klanten is waterbinding’, vertelt Sytze. Smoothie-ingrediënten blijven bijvoorbeeld beter gemengd als je een klein beetje van die vezels toevoegt, en er komt minder snel een waterig laagje op de Griekse yoghurt in je koelkast.
Olie halen we uit de buitenkant van de schil, via een mechanische extractieproces. Totdat we olie overhouden met een zuiverheid van 99,5 procent.
Ronde bol
Regelmatig krijgt de chef schillenboer de vraag of ze de fabriek niet te vroeg zijn gestart. Hadden ze niet beter kunnen wachten tot ze direct meerdere ingrediënten uit de schillen konden halen? ‘Maar vanuit onze strategie dachten we: We kunnen nog vijf jaar in een lab zitten en het helemaal uitontwikkeld hebben, maar ten eerste heeft dan iemand anders het al gedaan en ten tweede leer je pas écht als je het gewoon gaat doen. Nu hebben we een fabriek waar we elke dag schillen binnenkrijgen, met elke dag de bak operationele ellende die erbij hoort. Daar leren we veel van, en tegelijkertijd verwerven we een positie op zowel de schillenmarkt als de ingrediëntenmarkt.’ Ze staan er een stuk minder naïef in dan een jaar geleden, daar is de PeelPioneers-voorman van overtuigd. ‘Niet dat er nooit meer iets zal gebeuren, maar we weten nu een beetje hoe de hazen lopen. We hadden afgelopen jaar te maken met instanties, wetten, stroom die uitvalt, produceren met veertig graden buiten: dat maak je allemaal niet mee in het lab.’
Daar komt bij dat PeelPioneers een tamelijk uniek productieproces moest opzetten. Het product zelf is niet nieuw, in citruslanden maken ze ook volop etherische olie uit het fruit. ‘Maar daar halen ze het uit de hele vrucht. Zo’n ronde bol gedraagt zich mechanisch heel anders, die rolt en kun je niet induwen. Om met slappe schillen te kunnen werken, moesten we echt een andere techniek ontwikkelen.’ De machines die PeelPioneers gebruikt zijn daarom deels bestaand, maar deels ook speciaal ontwikkeld. ‘En het is niet zo dat machines gelijk doen wat je wilt. In het begin was het telkens de vraag: oké, wat gaat er vandaag kapot? Inmiddels hebben we een hele lijst problemen waarvan we precies weten hoe we die moeten oplossen.’ De belangrijkste kinderziektes zijn eruit, wat dat betreft is de weg vrij voor uitbreiding – niet alleen in de vorm van innovatie en meer productie in de fabriek in Brabant. Als het aan Sytze en zijn compagnons ligt, keert de schillenboer uiteindelijk ook in onze buurlanden terug.
