Plastic Soup Surfer: Een statiegeldformateur en transparante communicatie gaan helpen

Merijn Tinga staat beter bekend als de Plastic Soup Surfer. Hij is niet ontevreden met de Kamerbrief en het aankomende beleid van Stientje van Veldhoven. De winst is dat Van Veldhoven de dialoog is aangegaan, ze heeft de impasse doorbroken. Er kan naar de toekomst worden gekeken en zo kunnen er stappen worden gezet, want het is zaak dat er samengewerkt gaat worden.

De Plastic Soup Surfer voer op zijn surfboard gemaakt van plastic zwerfafval de rivier de Rijn af, van Zwitserland naar de Noordzee. Daarbij werd hij vergezeld door plastic afval dat met hem meedreef. Hij schreef een petitiemotie aan Sharon Dijksma, toenmalig staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, waarin hij oproept om werk te maken van zwerfafval. De petitiemotie werd integraal overgenomen. Ruim een jaar later publiceert staatssecretaris Van Veldhoven haar brief aan de Tweede Kamer na gesprekken en afspraken met de verantwoordelijke partijen. Ook Merijn schoof aan om de politiek te overtuigen het zwerfafvalprobleem aan te pakken. Hoe kijkt Merijn hierop terug, en belangrijker: hoe kijkt hij vooruit?

We komen van ver, maar nu is de kans heel groot dat statiegeld ook daadwerkelijk uitgebreid gaat worden

De petitiemotie van Merijn vroeg om een 90% reductie van plastic zwerfflesjes binnen drie jaar, dat is te halen middels statiegeld. Aanpak en doel zijn overgenomen, alhoewel er nu een doelstelling is geformuleerd van 70-90% reductie. Merijn: “We komen van ver, tot de zomer van 2015 was het scenario bijna 10 jaar lang dat statiegeld zou worden afgeschaft en nu zitten we in het scenario waarin de uitbreiding zeer hoog op de agenda is en de kans heel groot is dat het ook daadwerkelijk uitgebreid gaat worden.” De staatssecretaris heeft daar nog de doelstelling dat 90% van de plastic flesjes recyclebaar moet zijn in 2021 aan toegevoegd.

Er is maar één kant op: vooruit

Er lopen nu dus twee routes: de voorbereidingen voor het invoeren van de uitbreiding van het statiegeld en het behalen van de gestelde doelen op het gebied van zwerfafval. Zijn de doelen niet gehaald, dan treedt de uitbreiding in werking. Merijn is voorstander van deze uitbreiding. “Het gaat mij niet zozeer om het middel statiegeld an sich, maar om het vergroten van de verantwoordelijkheid bij de producenten op het gebied van verpakkingen. Ik geloof dat statiegeld een schoolvoorbeeld is van hoe je als producent, als industrie, een systeem tezamen kan organiseren”, legt Merijn uit.

De plastic soep komt via onze straten in sloten en kanalen en wordt uiteindelijk meegevoerd de zee en oceanen in

Het grotere doel is tenslotte om de hoeveelheid zwerfafval en de plastic soup tegen te aan. Het afval komt via onze straten in sloten en kanalen en wordt uiteindelijk meegevoerd de zee en oceanen in. “Statiegeld is een mooi middel dat er zowel voor zorgt dat er meer wordt gerecycled als zwerfafval voorkomt. Grondstoffen gaan zo niet langer verloren. De frisdrankproducenten en bierbrouwers zijn voor uitbreiding van het statiegeldsysteem. Uiteindelijk is het dus iets wat gewoon geregeld gaat worden. De maatschappij wil vooruit, die wil dat bedrijven steeds meer verantwoordelijkheid nemen. Het bedrijfsleven wil dat zelf ook. Er is dus eigenlijk maar één kant op.”

Eigenlijk zouden de recyclaars moeten dicteren wat de voorwaarden zijn voor een verpakking voordat het op de markt komt

Een ideale wereld is er een zonder Plastic Soup Surfer

Er zijn verschillende spelers in dit proces: de verpakkende industrie, supermarkten, consumenten, en overheid. Een ieder heeft zijn eigen verantwoordelijkheid in de aanpak. Hoe ziet de situatie eruit als de Plastic Soup Surfer niet meer nodig is? “Eigenlijk zouden de recyclaars moeten dicteren wat de voorwaarden zijn voor een verpakking voordat het op de markt komt. Elke keer als er een nieuw product op de markt wordt gezet, moet er verantwoordelijkheid worden genomen over de recyclebaarheid en het voorkomen van het zwerfafval. Er moet moeite gestoken worden in het uitzoeken hoe het product na verkoop weer terug in de keten komt. De maatschappij verandert en daarmee verandert ook de behoefte van de consument. Hier kunnen marketeers ook op inspelen. Wie kan beter oproepen om geen RedBull-blikjes in het milieu te gooien dan Max Verstappen zelf?”

Er heeft binnen de industrie en de maatschappij een kanteling plaats gevonden

Het gesprek voor de schermen: een statiegeldformateur

In de media kwamen de afspraken tussen politiek en bedrijfsleven toch vooral naar voren als uitstel van maatregelen, er is weinig vertrouwen dat er ook daadwerkelijk naar een oplossing toegewerkt wordt. Merijn kijkt daar niet op dezelfde manier naar. “Over het algemeen leeft er in de maatschappij het gevoel dat de winsten voor de bedrijven zijn en de lasten voor het milieu en de maatschappij. Die balans is aan het verschuiven. Er heeft binnen de industrie en de maatschappij een kanteling plaatsgevonden. Het probleem én het gesprek over de oplossing is uit de achterkamers gehaald en staat nu op het toneel. Laten we het daar vooral houden. Ik pleit dan ook voor een statiegeldformateur. Iemand die het proces voor de schermen houdt.” Deze persoon moet iemand zijn die én verstand heeft van de politiek en van het bedrijfsleven, diegene faciliteert de dialoog tussen de verschillende partijen en rapporteert hier frequent over, zo ziet Merijn het voor zich. Of hij deze persoon is? “Nee, ik ben de Plastic Soup Surfer.”

Terugwinnen van vertrouwen

Ook de aanpak van de reductie van het zwerfafval moet vooral voor de schermen gebeuren. Hoe de 70-90% reductie van flesjes in het zwerfafval gecontroleerd gaat worden, blijft de vraag. “Er zijn wel monitorsystemen ontwikkeld, maar het blijft een lastig proces. Ook hierover zou het goed zijn tussentijds te rapporteren.”

Nu het vertrouwen in een voorspoedig proces zo laag is, ontstaat er bijkomend dilemma: het staat samenwerking in de weg. Merijn: “Nu eerst deze reductie wordt geëist voordat statiegeld wordt uitgebreid, hebben de mensen die zwerfafval opruimen gedreigd te stoppen met opruimen: immers, daarmee zouden ze de bedrijven in de kaart spelen, omdat de uitbreiding van het statiegeld dan niet ingevoerd hoeft te worden.” Het opruimen van het zwerfafval kan namelijk bijdragen aan het behalen van de doelstellingen die Van Veldhoven heeft gesteld. “Het is ook niet meer dan redelijk om als opruimer te verwachten dat er aan het begin van de keten net zo hard wordt gewerkt aan het verminderen van het afval.”

Ik heb er vertrouwen in, de mensen met wie ik aan tafel heb gezeten willen allemaal vooruit

Openheid in de aanpak die vanaf nu gehanteerd gaat worden is dus één van de voornaamste actiepunten. Wat is de aanpak die de industrie door wil gaan voeren? Daar is Merijn bijzonder benieuwd naar. Het initiatief Schoon Belonen, als onderdeel van NederlandSchoon, heeft de laatste twee jaar bewustwording over de verantwoordelijkheid bij consumenten voor zwerfafval gestimuleerd. Het aanpakken van gedragsverandering is volgens Merijn niet de methode. “Het project Schoon Belonen is de afgelopen jaren geen succes gebleken, dus als dat niet werkt, wat gaat dan wel werken?”

Ook de vorderingen op het vlak van de recycledoelstellingen van verpakkingen ziet Merijn graag in tussenrapportages voor de schermen. “Zolang dat zichtbaar blijft, groeit het vertrouwen en kan het vertrouwen in de politiek en het bedrijfsleven worden hersteld. Ik heb er vertrouwen in, de mensen met wie ik aan tafel heb gezeten willen allemaal vooruit. Dit is de maatschappelijke realiteit, we willen dit met z’n allen, 80% van de burgers wil dit. Daar moet je naar luisteren als bedrijf.”

Merijn Tinga, oftewel de Plastic Soup Surfer, gaat deze zomer weer op expeditie. Het monitoren van de het zwerfafval in zee zal daar een grote rol bij spelen.