Nederland Voedselland praat regelmatig met professor en levensmiddelentechnoloog Tiny van Boekel. Deze keer kijken we naar Nutri-Score; het voedselkeuzelogo waar steeds meer partijen zich achter scharen. Van Boekel is – samen met 160 andere wetenschappers – kritisch op Nutri-Score. ‘We laten een algoritme bepalen wat gezond is.’
Terwijl staatssecretaris Blokhuis nog een besluit moet nemen over een nieuw voedselkeuzelogo, loopt de rest van het land al op zijn beslissing vooruit. En het Franse Nutri-Score lijkt de winnende kaarten in handen te hebben. HAK is het al gaan gebruiken op de etiketten, Albert Heijn experimenteert ermee in een filiaal in Den Haag, Aldi en Lidl hebben zich erachter geschaard, de Consumentenbond is al geruime tijd fan, en ook ons buurland Duitsland wil de Nutri-Score invoeren.
Eigenlijk is iedereen enthousiast – behalve een groep vooraanstaande wetenschappers, artsen en gewichtsconsulenten. Waaronder Tiny van Boekel. Al in juni stuurden ze een brandbrief, en deze week komt er nog een gesprek tussen de wetenschappers en de staatssecretaris.
Wat is er mis met de Nutri-Score?
‘Het systeem trekt rare conclusies. In heel wat artikelen hebben mensen er al op gewezen dat een flesje cola light bijvoorbeeld beter scoort dan een fles olijfolie. Olijfolie scoort slecht omdat er vet in zit, en dat is een van de dingen die Nutri-Score in de gaten houdt: suiker, zout, koolhydraten en vet. Cola light scoort op die punten goed, maar dat maakt het niet meteen een gezonde keuze. Er zit bijvoorbeeld fosforzuur in dat slecht is voor je tanden. Olijfolie daarentegen mag dan wel vet bevatten, maar je drinkt er geen fles van leeg op een dag. Je gebruikt een scheutje bij de bereiding van je eten.’
Hoe een product wordt gebruikt, wordt helemaal niet meegewogen door Nutri-Score.
Je zou kunnen zeggen dat de punten die Nutri-Score wél meet, op dit moment de issues zijn waar we met zijn allen het meest op proberen te letten. Zoals suiker, zout en vet.
‘Dat klopt, maar het logo geeft een algemeen oordeel. Een product is een gezonde keuze, of het is dat niet. Maar dat schept verwarring, want als we even bij die cola light en olijfolie blijven: olijfolie staat in de Schijf van Vijf en softdrinks zoals cola staan dat niet. Dus volgens ons nationale gezondheidsadvies, gebaseerd op aanbevelingen van de Gezondheidsraad, is olijfolie wel goed voor je en cola light niet. Maar volgens Nutri-Score is het precies andersom.’
Dat voorbeeld van cola en olijfolie is al vaak gegeven. Is dat een anomalie in het systeem – of zijn er heel veel van dit soort voorbeelden?
‘In de brief die ik ook heb ondertekend, geven we een aantal voorbeelden. Dan zie je dat een kabeljauwfilet en krokante vissticks allebei een groene A scoren, als een gezonde keuze. Maar die kabeljauw staat wél in de Schijf van Vijf, als een product van honderd procent vis, en die vissticks die maar voor 46 procent uit vis bestaan niet. Een zak aardappelen en een zak ‘Country potatoes’ krijgen van Nutri-Score ook allebei een A, terwijl de eerste honderd procent aardappel is en dus in de Schijf van Vijf staat, en de tweede uit 16 ingrediënten bestaat en niet in de Schijf van Vijf staat. Hetzelfde geldt voor appels en appelmoes mét suiker. Die krijgen allebei een A van Nutri-Score, terwijl de appelmoes met suiker niet in de Schijf van Vijf staat. Op een appel moet je kauwen, dat is ook beter dan appelmoes die je zo doorslikt.’
Kinderziektes van een nieuw systeem wellicht. Is dat niet te verbeteren?
‘Dan moet je naar het systeem kijken. De Nutri-Score werkt met een algoritme dat bepaalt wat gezond is. Dat algoritme is gevoed met positieve en negatieve eigenschappen van voedsel, en streept die dan tegen elkaar weg. Zo rolt er een A, B, C, D of E uit. Heeft een product bijvoorbeeld geen vet, dan is dat goed en scoort het punten. Maar op de overwegingen die dat algoritme maakt, hebben wij geen invloed. Het is een Frans systeem, en Frankrijk bepaalt dus hoe het werkt. Onze Schijf van Vijf-regels invoegen, lijkt niet mogelijk.’
En als je dat wel zou doen, dan krijgt Nederland een Nutri-Score die niet hetzelfde is als in andere landen – ook niet wenselijk.
‘Precies. En dat baart best zorgen, want toen ik op het ministerie was, hoorde ik mensen wel zeggen dat het ook een optie is om géén nieuw voedselkeuzelogo in te voeren. Maar in de realiteit is er natuurlijk de druk om dit Europees te regelen. Overal hetzelfde.’
De industrie is sowieso al begonnen het zelf in te voeren. HAK drukt al trots een A-score op hun etiketten.
‘Ik vind dat zorgelijk. Vroeger hadden we het Vinkje, en wat ik goed vond aan het Vinkje is dat het fabrikanten aanzette tot herformulering. Door hun voeding daadwerkelijk beter te maken, konden ze dat Vinkje gebruiken. Nu met de Nutri-Score ben ik bang dat fabrikanten niet zozeer hun producten gezonder gaan maken, maar gaan kijken hoe ze de balans in hun voordeel kunnen laten doorslaan. Nutri-Score is een rekensom, dus als je één dingetje aanpast, scoor je misschien opeens veel beter.’
Ik ben bevreesd dat ze niet de voeding gaan optimaliseren, maar hun score.
