“Hoe kun je als consument je verantwoordelijkheid nemen als de grote merken van voedingsmiddelen dat niet doen?” Dat vraagt Sander de Jong van Fairfood zich af. Het voedingsmiddelenconvenant dat in juni door overheid, brancheorganisaties, vakbonden en maatschappelijke organisaties is ondertekend had ons eten serieus kunnen verduurzamen, maar doet dat volgens hem onvoldoende omdat individuele bedrijven hun verantwoordelijkheden nu niet nemen. De Jong pleit daarom voor blockchaintechnologie. “Wij dagen de merken uit: maak die toeleveringsketen transparant.”
Weet jij waar je eten vandaan komt? Hoe het geld dat je in de supermarkt voor dat eten betaalt, verdeeld wordt over de verschillende partijen die meewerkten aan de totstandkoming daarvan?
Het antwoord op die vraag is waarschijnlijk nee, en dat kan niemand je kwalijk nemen; zelfs de grote merken kennen de herkomst van hun waar niet altijd. Toen in 2016 aan het licht kwam dat er op Braziliaanse koffieplantages sprake was van onder meer schuldslavernij, kinderarbeid en slechte woonomstandigheden, konden bijvoorbeeld Nestlé en Jacobs Douwe Egberts niet uitwijzen dat hun koffie níet van die plantages afkomstig was.
Er is meer: in ons sinaasappelsap zit moderne slavernij en kinderarbeid, mensenrechten worden massaal geschonden in de bananensector en Aziatische garnalenpellers worden uitgeknepen. (Lees meer daarover in het rapport dat Oxfam Novib eerder dit jaar uitbracht, Dutch Supermarket Supply Chains, ending the human suffering behind our food.) Dat het voedselsysteem kapot is, is een understatement.
Dat het voedselsysteem kapot is, is een understatement
De overheid wil problemen als deze aanpakken en stimuleert Nederlandse sectoren daarom afspraken te maken met het oog op (internationaal) maatschappelijk verantwoord ondernemen. Die afspraken worden verzameld in IMVO-convenanten. Fairfood heeft twee jaar lang aan de onderhandelingstafel gezeten van het voedingsmiddelenconvenant. In oktober 2017 verlieten we die tafel samen met de meeste andere NGO’s die aan de onderhandelingen meededen.
Eerder dit jaar riepen we minister Sigrid Kaag van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking nog eens met nadruk op om het convenant niet te ondertekenen. De belangrijkste reden voor onze onvrede is het feit dat enkel de brancheorganisaties en niet de individuele bedrijven zelf wordt gevraagd het convenant te ondertekenen. Daarmee nemen die bedrijven niet de verantwoordelijkheid die nodig is om daadwerkelijk verandering teweeg te brengen. Ook ontbreken concrete resultaatsafspraken en wordt er onvoldoende transparantie gewaarborgd over de uitvoering van het convenant.
Wij vinden dat de supermarkten en merken hun verantwoordelijkheid moeten nemen. Sterker: de Guiding Principles on Business and Human Rights van de Verenigde Naties vragen van die bedrijven precies dat. Traceerbaarheid en dus transparantie zijn een cruciale stap in de richting van het nemen van die verantwoordelijkheid. Want hoe kan je als merk stellen dat jouw product oké is, als je zelf niet weet waar het vandaan komt?
Wij dagen de merken uit: maak die toeleveringsketen transparant
Er is ook goed nieuws: technologische innovatie biedt fantastische nieuwe mogelijkheden met het oog op die transparantie. Wij zijn in het bijzonder enthousiast over de blockchaintechnologie, een technologie waarmee ketentransacties digitaal en onveranderbaar kunnen worden opgeslagen in een gedistribueerde database. Bij elke transactie wordt in een decentraal kasboek een nieuw ‘blok’ aangemaakt, waarin de hele geschiedenis van een product cryptografisch wordt meegenomen en nieuwe waarde of informatie van een product wordt toegevoegd. Voordat een nieuw blok aan de ‘ketting’ wordt geschakeld, wordt door iedereen in het netwerk besloten dat de transactie, de informatie in dat blok, in orde is.
Op die manier weet iedereen altijd waar zijn/haar producten vandaan komen, en kan je bijvoorbeeld ook checken of de boer die – laten we zeggen – je koffie verbouwd heeft, daar een beetje redelijk voor betaald heeft gekregen. Stukje verbinding met de herkomst van je eten, stukje transparantie. Wij dagen de merken uit: maak die toeleveringsketen transparant – daar willen wij je best bij helpen. Wat je als consument in de tussentijd kunt doen: stuur je favoriete voedselmerk eens een mail of facebookbericht en vraag ze of weten waar hun waar precies vandaan komt.
Nederland Voedselland publiceert verhalen over transities binnen het Nederlandse voedselsysteem. Eerlijke verhalen over kleine en grote stappen, en over misstappen. We kijken buiten de grens, in ons land, en bij ons thuis.
