Akkerbouwer Jan Willemsens legt volop verbinding met zijn sociale en ecologische omgeving. Waarbij hij goed wil doen voor bodem, dier en mens. Door regionale samenwerking en lokale kringlopen te benutten, voedt hij zijn land met een bijzondere gefermenteerde meststof, en produceert hij pure koolzaadolie voor de inwoners van Dordrecht. Naast voedselgewassen op zijn akkers zaait Jan in het voorjaar de akkerranden in met een vogel- en bijvriendelijk bloemmengsel, wat bijdraagt aan de leefbaarheid en beleving in de Louisapolder.
Jan is één van de vijf Dordtse akkerbouwers op het eiland van Dordrecht, waar het familiebedrijf sinds 2010 is gevestigd. Op zijn ruim 100 hectare kleigrond verbouwt hij aardappels, suikerbieten, uien, granen, gerst en eiwitgewassen. Wat Jan misschien nog wel het meest typeert, is dat hij voortdurend verbindingen zoekt binnen zijn omgeving. Volgens hem gaat landbouw en maatschappelijke betrokkenheid hand in hand. De landbouwtransitie zit volgens Jan juist in de kleine stappen richting de omgeving: “Als boer is het belangrijk je ‘license to produce’ te behouden. Dat doe je door waarde te creëren voor je omgeving, naast het produceren van voedsel.”
Vloeibaar goud
Jan is zichtbaar trots op zijn zelfgeproduceerde koolzaadolie, die hij lokaal verkoopt, en die trots is niet zonder reden: het koolzaad wordt geteeld, geperst en gebotteld in Dordrecht. Vloeibaar goud, rechtstreeks van eigen bodem.
Het koolzaad dat hier wordt geteeld is niet alleen een streekproduct, maar ook een duurzame keuze. Jan en zijn collega-akkerbouwers (Boeren van Dordt) hebben deze teelt bewust opgepakt vanwege de voordelen voor mens, dier én milieu. Koolzaadolie is rijk aan vitamine A en E en omega 3- vetzuren— een gezonde aanvulling op het dagelijks menu. De plant biedt meer dan alleen olie: het verbetert de bodemstructuur, onderdrukt onkruid, benut stikstof efficiënt en is een waardevol rustgewas.
In het voorjaar tooit het land zich in een zee van gele bloemen, die vroeg
nectar leveren aan bijen en andere insecten. Dat maakt koolzaad ook
tot een belangrijke schakel in het bevorderen van biodiversiteit.
Na de oogst blijft er stro over voor koeien. Tijdens het persen van de zaden komt niet alleen de olie vrij, maar ontstaat er ook een voedzame perskoek: rijk aan eiwitten en zeer geschikt als veevoer. Wat allemaal lokaal afgezet kan worden.
Hoewel de vraag naar eerlijke producten, zoals koolzaadolie, groot is, merkt Jan dat de afzetmarkt te klein is en de logistiek rond de verkoop te complex, om zelf op te zetten. Daardoor is het voor hem niet rendabel en blijft het voorlopig bij een hobby.
Maar Jan laat zich niet ontmoedigen. “Ik ben zelf de boer op gegaan met mijn flesjes Gouden Olie,” vertelt hij. “Samen met mijn dochter trok ik de stad in, langs winkels en marktkramen. Iedereen reageerde ontzettend enthousiast.”
Dat directe contact met de mensen uit de stad is voor Jan van grote waarde. “Het maakt mijn werk leuker. Mensen hebben altijd veel vragen. En met een flesje olie, begin je veel makkelijker een gesprek. Het is een manier om je verhaal te delen als boer en uit te leggen waarom je bepaalde keuzes maakt op je bedrijf.”
Bloemen als brug naar de buurt
Jan zaait zijn akkerranden in met een bloemrijke mix die vogel- bijenvriendelijk is. Deze bloemenranden bevorderen de biodiversiteit, wat zorgt voor betere ontwikkeling van insecten die plagen op een natuurlijke wijze bestrijdt. Hierdoor hoeft Jan geen insecticide meer te gebruiken. Tegelijkertijd versterken de bloemen ook het contact met omwonenden. “We zitten hier in een recreatiegebied, er fietsen veel mensen langs,” zegt hij. “Die bloemen maken mensen blij. Je krijgt hele andere reacties dan wanneer ze je met een spuit zien rijden.”
“We zitten hier in een recreatiegebied, er fietsen veel mensen langs,”
zegt hij. “Die bloemen maken mensen blij. Je krijgt hele
andere reacties dan wanneer ze je met een spuit zien rijden.”
Dordtse kringloop voor ‘compostzuurkool’
Bloemen en koolzaad zijn niet de enige manieren om regionale verbinding voor Jans akkerbouwbedrijf te laten werken.In samenwerking met de gemeente Dordrecht hebben Jan en zijn collega-akkerbouwers een toch vrij bijzondere meststof weten te bemachtigen. Ze verzamelen in de regio berm -en slootmateriaal, reststromen uit gewassen en maaisel om deze te verwerken tot bokashi: een bodemverbeteraar voor een weerbare teelt – in feite niets meer dan gefermenteerd organisch materiaal. “We laten het groenmateriaal zonder zuurstof composteren (onder een zeil), met toevoeging van klei (uit het slootslib), kalk (gewonnen uit suikerbieten), en microben (microferm). Deze zetten het materiaal om in ‘compostzuurkool’”, vertelt Jan. Na ongeveer zes of acht weken wordt het over het land uitgereden. “Dit noemen we ‘Dordtse’ kringlopen, zo blijft alles in een regionale kringloop,” aldus Jan.
(Wil je meer te weten komen over de werking van bokashi, ga dan naar Cosun Groeikracht)
Het groenafval dat Jan en zijn partners inzamelen, is lang niet altijd perfect. “Soms zijn er bij het verzamelen van groenmateriaal erg vuile balen, bijvoorbeeld met veel plastic. Die brengen we dan naar de stort.” Jan zegt nauwlettend de kwaliteit en schoonheid van de partijen te controleren – hij wil voorkomen dat er plastic op zijn land wordt uitgereden. “We moeten samen met andere partijen de verantwoordelijkheid delen, daar moeten we elkaar in vinden. Maar als boeren zijn wij eindgebruikers, dus we letten extra op de kwaliteit,” zegt Jan.
Jan laat zien dat landbouw veel meer is dan voedselproductie. Het is ook zorgen voor de bodem, ruimte geven aan de natuur, en contact maken met de mensen om je heen. Of het nu gaat om koolzaadolie, bloemrijke akkerranden of gefermenteerde ‘compostzuurkool’—alles op Jans bedrijf draait om kringlopen die dichtbij huis blijven. Met elke stap bewijst hij dat de landbouwtransitie niet per se groots of radicaal hoeft te zijn. Juist in het alledaagse, in de samenwerking en het delen van verhalen, ligt de kracht. Want wie de verbinding zoekt, oogst meer dan alleen van het land.
Nederland Voedselland publiceert verhalen over transities binnen het Nederlandse voedselsysteem. Eerlijke verhalen over kleine en grote stappen, en over misstappen. We kijken buiten de grens, in ons land, en bij ons thuis.
