Van de wereldwijde voedselproductie verspillen we een derde deel. Met een kwart van al het voedsel dat we verspillen, kan theoretisch gezien elke hongerige mond wereldwijd worden gevoed. In minder ontwikkelde landen wordt het meeste voedsel verspild aan het begin van de voedselketen, zoals bij de oogst. In ontwikkelde landen zoals Nederland, vindt de meeste verspilling bij de consument plaats. De redactie van Nederland Voedselland heeft de voedselketen onder de loep genomen en benoemt oplossingen voor de grootste schakels in de voedselketen.
Naoogstverliezen
De verspilling
Het voorkomen van voedselverspilling begint al bij de teelt van het gewas. Het gewas groeit het best wanneer het op de juiste tijd en met de juiste hoeveelheid wordt gezaaid. Als het gewas rijp is om geoogst te worden, moet dit zo zorgvuldig mogelijk worden gedaan om de verliezen nihil te houden. De opslag van het gewas is bepalend voor de kwaliteit en tegelijkertijd voor de hoeveelheid verspilling. Verspilling bij de oogst komt het meest voor in ontwikkelingslanden, maar ook in de rijke Westerse landen zoals Nederland is het niet mogelijk om voedselverspilling in zijn geheel terug te dringen. Boeren zijn mede afhankelijk van één belangrijke factor: het weer. In 2016 kwamen er twee weersextremen voor in een seizoen die hebben geleid tot ruim een derde minder opbrengst.
Initiatieven met een oplossing
Eén van de speerpunten van de Nederlandse agrofoodsector is het verduurzamen van de keten, zoals het verbeteren van de efficiëntie van het gebruik van grondstoffen. EU-project FUSIONS werkt samen met 21 partners, waaronder Wageningen University & Research, uit 13 landen met ruim 150 initiatieven. Het project wil bewustzijn creëren rondom het probleem en beleidsadviezen geven, het is een reactie op de 1,5 tot 2,5 miljoen ton aan voedselgrondstoffen die vermijdbaar en potentieel vermijdbaar niet goed worden benut.
Om naoogstverliezen in ontwikkelingslanden terug te dringen, werken leerstoelgroep Tuinbouwketens samen met Wageningen UR en Wageningen International aan de ontwikkeling van een servicedesk die bereikbaar is via de telefoon of computer. Boeren, bedrijven, overheden en ngo’s over de hele wereld kunnen op deze wijze hun vragen neerleggen bij Nederlandse experts. Deze experts delen bijvoorbeeld aloude wijsheden: een aanpak die in het binnenland van India veel wordt gebruikt, kan nog onbekend zijn in Afrika.
Transport naar de verwerkende industrie
De verspilling
Tijdens het transport vindt er ook voedselverspilling plaats, wat komt door de onjuiste opslag van voedsel. Grace Communications Foundation stelt dat bederfelijke voedingsmiddelen bijzonder kwetsbaar zijn voor voedselverlies door de noodzaak van koeling en goede infrastructuur, vooral in ontwikkelingslanden. Daar komt bij dat door de aanwezigheid van parasieten in voedselcontainers de voedselverspilling toeneemt, vooral wanneer deze containers te lang in de haven blijven staan.
Uit onderzoek van de Rabobank blijkt dat voedsel tot twee maanden in de Braziliaanse haven kan liggen, voordat het daadwerkelijk wordt geëxporteerd. In die tijd kan het voedsel bederven door slechte koeling- en bewaartechnieken of wordt de houdbaarheid verkort, en dat leidt tot voedselverspilling.
Initiatieven met een oplossing
Het bedrijf It’s Fresh! heeft een filter ontwikkeld die in de verpakking van fruit kan worden gebruikt. Dit filter neemt ethyleen op, een gas dat het fruit laat rijpen. Door dit gas weg te halen blijven bijvoorbeeld aardbeien, tomaten en avocado’s langer vers.
Een andere verpakking die het voedsel beschermt tegen bederf is het Respiration Control System van PerfoTec. Met een laser worden er luchtgaatjes in verpakkingen gemaakt. De grootte en hoeveelheid van de gaatjes houden rekening met het ademtempo van ieder soort groente of fruit, wat resulteert in de helft minder bederf.
Industriële verwerking
De verspilling
Niet al het voedsel wat geschikt is voor menselijke consumptie, wordt ook daadwerkelijk gebruikt voor menselijke consumptie. Tijdens de verwerking bij leveranciers, producenten en versnijders gaat er ook een hoeveelheid voedsel verloren, zoals te kleine aardappelen of kopjes en kontjes van tomaten. Het schijfje tomaat dat voor een broodje hamburger wordt gebruikt, komt van het dikste gedeelte van de tomaat. De rest wordt niet gebruikt. Het wordt als afval gezien en gebruikt voor diervoeding of biovergisting.
Het schijfje tomaat dat voor een broodje hamburger wordt gebruikt, komt van het dikste gedeelte van de tomaat. De rest wordt niet gebruikt.
Initiatieven met een oplossing
De Verspillingsfabriek ziet dit ‘afval’ niet als een reststroom maar als grondstof voor menselijke consumptie. Zoals het inmiddels bekende Kromkommer van kromme groente nieuwe producten maakt en deze in de supermarkt in het Verspillingsschap verkoopt, gebruikt de Verspillingsfabriek producten als te kleine aardappelen en broccoli stronken voor het maken van soep, sauzen en spreads om voedselverspilling tegen te gaan.
Twee andere voorbeelden van het terugdringen van voedselverspilling zijn Thijstea en Old Tree Brewery. Thijstea maakt ijsthee van fruit dat anders wordt weggegooid en Old Tree Brewery maakt onder andere sap, jam en mangowijn van overrijpe mango’s.
Grote bedrijven zitten ook niet stil en pakken samen de voedselverspilling aan. Bedrijven als Ahold, Unilever, McDonald’s en Sligro hebben zich verenigd met het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit onder de Taskforce Circular Economy in Food. Minister Schouten ondersteunt de taskforce met zeven miljoen euro en wil met slimme maatregelen en nieuwe initiatieven het onnodig weggooien van etenswaren voorkomen. De reststukjes rund, kip of vis die bij McDonald’s overblijven worden door middel van biovergisting verwerkt tot groene stroom. De voedselverspilling die daar in de keuken plaatsvindt, is met 2000 ton voedsel per jaar met de helft verminderd.
De supermarkt
De verspilling
Ongeveer 7% van de totale voedselverspilling in Nederland gebeurt in de winkels, dat komt deels door een verkeerde berekening tussen inkoop en verkoop. De producten blijven in het schap liggen tot ze op de datum zijn, daarna mogen ze niet meer worden verkocht en worden ze dus weggegooid.
Initiatieven met een oplossing
Het project Food2Food heeft een concept ontwikkeld om niet-verkoopbare groenten en fruit uit supermarkten in te zamelen en te selecteren op hun kwaliteit en bruikbaarheid. Het blijkt dat ruim dertig procent van de producten bruikbaar is om verse soepen en sauzen van te maken.
Sommige supermarkten zetten zich ook in tegen voedselverspilling. Zo voorziet Albert Heijn sinds 2009 een groot deel van de Nederlandse voedselbanken van verse producten en heeft beloofd hun donatie te verdubbelen naar 1,2 miljoen producten. Ook Aldi heeft een samenwerkingsovereenkomst met Voedselbanken Nederland gesloten. Wekelijks worden consumeerbare overschotten gedoneerd aan de Voedselbank.
Op deze manier is het voor supermarkten die gebruik maken van deze software mogelijk 70% minder eten weg te gooien.
Supermarkten kunnen zich ook inzetten met een heel andere methode. Start-up Wasteless heeft software ontwikkeld die de prijs laat fluctueren volgens de THT-datum. Met Wasteless wordt de consument de realtime prijs van producten op een digitaal display getoond. Prijzen fluctueren volgens 42 parameters, inclusief houdbaarheidsdatum, -tijd, piekuren en weersomstandigheden. Elk product kan zo beschikbaar zijn in drie verschillende prijzen. Op deze manier is het voor supermarkten die gebruik maken van deze software mogelijk 70% minder eten weg te gooien.
Consumenten
De verspilling
Vier op de vijf Nederlanders verspillen wel eens voedsel, blijkt uit onderzoek van het voedingscentrum. 34% van die Nederlanders doen dit vanwege de hoeveelheid in de verpakking. Verpakte groenten worden in bijna de helft van alle gevallen weggegooid om dezelfde reden. In hetzelfde onderzoek wordt direct een oplossing voorgesteld: het aanbieden van verschillende verpakkingsformaten gaat voedselverspilling tegen.
Initiatieven met een oplossing
De THT-datum heeft al geruime tijd de aandacht van de overheid om voedselverspilling terug te dringen. De verspilling van lang houdbare producten, zoals rijst, pasta, koffie en soep uit blik daalt met twaalf procent als er geen THT-datum op de verpakking staat, schreef Toine Timmermans eerder op Nederland Voedselland. Wanneer het label ‘lang houdbaar’ op een product staat, gooien consumenten zelfs 31% minder voedsel weg.
In Nederland blijkt het lastig om consumenten bewust te maken van de hoeveelheid eetbaar voedsel die onnodig wordt weggegooid. In 2015 hoopte de overheid 20% minder voedsel te verspillen ten opzichte van 2009. In deze zes jaar tijd is het ons gelukt om 4 tot 5 kilo per persoon per jaar minder weg te gooien, dat is net een tiende van de beoogde doelstelling.
Photo: Istock / Okea
Nederland Voedselland publiceert verhalen over transities binnen het Nederlandse voedselsysteem. Eerlijke verhalen over kleine en grote stappen, en over misstappen. We kijken buiten de grens, in ons land, en bij ons thuis.
