Het Nationaal Preventieakkoord wordt binnenkort ondertekend. Waar dient dit akkoord voor en wat zijn de verwachtingen? Voor Nederland Voedselland zijn de thema’s overgewicht en problematisch alcoholgebruik belangrijk. Aankomende weken zullen we meerdere kanten van het verhaal publiceren op het platform. Daarom nu eerst in dit artikel de basis: alles wat je moet weten over het aanstaande Nationaal Preventieakkoord.
In dit artikel:
- Wat is dit akkoord? “Het Nationaal Preventieakkoord gaat om het gezonder maken van de bevolking.”
- Tussen wie is dit akkoord? “‘Gezondheid en preventie is niet van één groep of domein.’”
- Waarom is het belangrijk? “Roken, overgewicht en overmatig alcoholgebruik schaden de gezondheid en leiden tot gezondheidsverlies en vaak tot ziekte.”
- Waarom is er kritiek? “Niet alleen het uitstellen van de deadline draagt hieraan bij, maar ook de betrokkenheid van de levensmiddelenbedrijven maakt boze tongen los”
Wat is het Nationaal Preventieakkoord?
Het Nationaal Preventieakkoord gaat om het gezonder maken van de bevolking. Het Nederlandse voedselbeleid is erop gericht om de gezonde keuze ook de makkelijke keuze te maken en dit akkoord is daar onderdeel van. Geïnitieerd door staatssecretaris Paul Blokhuis van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), worden er afspraken gemaakt met diverse partijen voor de preventie van overgewicht, roken en overmatig alcoholgebruik. Alle betrokken partijen kunnen elkaar na ondertekening van het akkoord aanspreken op de gemaakte afspraken.
De belangrijkste doelgroep is de jeugd, zij hebben hun hele toekomst nog voor zich en maatregelen zullen daardoor het grootste effect op de lange termijn hebben, hoewel volwassenen en ouderen niet buiten beschouwing worden gelaten. Daarnaast wordt er ook gezonde leefstijl bespreekbaar gemaakt.
Bij de totstandkoming van het pakket aan maatregelen wordt gekeken naar zowel wetenschappelijk bewezen maatregelen als bestaande best practices uit de praktijk. Kortom: “de rol van het akkoord zal dan ook zijn om van het vele dat al gebeurt een efficiënt geheel te maken.”
‘Gezondheid en preventie is niet van één groep of domein’
Wie is erbij betrokken?
‘Gezondheid en preventie is niet van één groep of domein,’ stelt VWS in een verslag van rondetafelgesprekken ter voorbereiding op het akkoord. ‘Het vraagt een verbindende aanpak.’ Het kabinet werkt daarom samen met tal van partijen aan de doelstellingen en het bijbehorende pakket van maatregelen om deze te behalen. Dit zijn vertegenwoordigers afkomstig uit diverse sectoren en verschillende hoeken van de samenleving: patiëntenorganisaties, zorgaanbieders, zorgverzekeraars, gemeenten, sportverenigingen en sportbonden, maatschappelijke organisaties, levensmiddelenbedrijven, horeca en supermarkten.
Tijdens vijf rondetafelgesprekken ging staatssecretaris Blokhuis met deze partijen in gesprek om input te vragen voor de gewenste focus van het akkoord en de scope van de onderwerpen. Tijdens die gesprekken kwamen de thema’s overgewicht, roken en alcohol veelvuldig ter sprake, waarbij de noodzaak voor een integrale aanpak werd uitgesproken. Met andere woorden, de partijen moeten samen aan de slag om de gezondheidsproblematiek rondom deze drie thema’s aan te pakken.
De helft van de Nederlanders heeft overgewicht
Waarom is het belangrijk?
Roken, overgewicht en overmatig alcoholgebruik schaden de gezondheid en leiden tot gezondheidsverlies en vaak tot ziekte. De helft van de Nederlanders heeft overgewicht, en bijna 10 procent van de 18-plussers dronk in 2017 overmatig alcohol.
In zijn plannen wijst Blokhuis op de samenhang van gezondheidsproblemen met achterliggende problematiek op het vlak van het sociaal domein, zoals armoede en schulden. “Roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik en de daaruit voortvloeiende gezondheidsproblemen komen meer voor bij mensen met een lage opleiding en een laag inkomen.”
Er is veel aandacht voor het proces rondom het preventieakkoord en het opstellen ervan. Veel partijen aan tafel betekent ook veel verschillende ideeën en uiteenlopende standpunten. De onderhandelingen over de definitieve inhoud van het akkoord lopen daardoor stroef, er wordt al bijna een jaar gewerkt aan de totstandkoming van het preventieakkoord, maar de deadline wordt steeds uitgesteld. De verwachtingen zijn hoog.
Ook de betrokkenheid van de levensmiddelenbedrijven maakt boze tongen los
Waarom is er zoveel kritiek?
Er is allerlei kritiek. Niet alleen het uitstellen van de deadline draagt hieraan bij, maar ook de betrokkenheid van de levensmiddelenbedrijven maakt boze tongen los. Vooral toen eind september de eerste plannen voor de aanpak van overgewicht uitlekten. Daaruit bleek onder andere dat er geen suikertaks gaat komen, en dat de btw-verhoging op groente en fruit niet zal worden teruggedraaid. Water en light frisdranken worden daarentegen mogelijk goedkoper, de prijs van frisdrank met suiker blijft onveranderd. Criticasters nemen geen blad voor de mond. “We worden geregeerd door een coalitie van Unilever en Coca-Cola,” schrijft Teun van de Keuken in de Volkskrant.
“Hoe moet dit mensen nu stimuleren dikmaakdrankjes te laten staan? Wat ze er voorheen voor betaalden, betalen ze nu nog steeds.” Ook emeritus hoogleraar voedingsleer Martijn Katan vindt het opmerkelijk dat het kabinet geen suikertaks invoert, en is bang dat er niet genoeg harde afspraken in het preventieakkoord komen. “Wil je echt iets bereiken, dan moet de overheid het aandurven om flinke belastingen te heffen op frisdranken en sappen.”
“Aan die tafel zit niet het goede gezelschap,” stelt William Lageweg, voorzitter van Transitiecoalitie Voedsel, in Trouw. Hij meent dat de koepelorganisaties FNLI (vertegenwoordiger voedselindustrie) en CBL (vertegenwoordiger supermarkten) het tempo zullen bepalen, en dat is volgens hem niet snel genoeg. De Transitiecoalitie Voedsel bestaat uit een netwerk van 150 Nederlandse koplopers in de wereld van landbouw, voedsel, natuur en gezondheid die de transitie naar een nieuw voedselsysteem willen versnellen. De coalitie riep middels een brief staatssecretaris Blokhuis op om het preventieakkoord aan te scherpen op gebieden als de voedselomgeving, het inzichtelijk maken van de maatschappelijke kosten van voedsel (true price), etikettering, afbouwen van marketing en reclame voor ongezonde producten, het aanbod in de supermarkten, en de verantwoordelijkheden van zowel levensmiddelenindustrie als lokale overheden. “Er is sprake van een overmatig groot aanbod en intensieve promotie van goedkoop en ongezond voedsel, terwijl gezond voedsel nog veel te weinig de voor de hand liggende keuze is. Hierin moet een drastische omslag komen.”
Wanneer wordt de definitieve inhoud bekendgemaakt?
Deze week wordt het Nationale Preventieakkoord gepresenteerd. De afspraken zijn namelijk eindelijk rond, schreef Trouw gisteren. “Dan wordt duidelijk hoe ingrijpend de plannen zijn – of niet.”
Meer weten over het Nationaal Preventieakkoord?
Houdt de website in de gaten, de komende twee weken staat het Nationaal Preventieakkoord centraal op Nederland Voedselland. Verschillende ondertekenende partijen en criticasters zullen hierbij aan het woord komen.
Het hele dossier is hier terug te lezen.
Nederland Voedselland publiceert verhalen over transities binnen het Nederlandse voedselsysteem. Eerlijke verhalen over kleine en grote stappen, en over misstappen. We kijken buiten de grens, in ons land, en bij ons thuis.
